Minik adımlar...

Bu ay favori aktivitemiz ayağa kalkmak olduğu için ayaklar her zamankinden daha çok ön planda. Ortopedi stajının üzerinden çok zaman geçti ama bildiğim önemli şeylerden biri çocuklara yürümeye başlamadan ayakkabı giydirmemek gerektiği, hatta yürümeye başladıktan hemen sonra da şart değil ayakkabı. Ayak sağlığı için yalınayak olması çok daha ideal.

Tüm bildiklerime rağmen bazen hevesten, bazen üşümesin diye, bazen sadece giysilerini tamamlaması için ayakkabı giydirdim Dora'ya. Elbette hepsi patik tarzı, tabanı olmayan yumuşak ayakkabılardı ve en önemlisi onlarla hiç basmadı ki...

Artık yavaş yavaş ayakta durmaya başladığı için ayakkabı konusu da önem kazandı. İlk ayakkabılar için bildiğim, güvendiğim ve önerdiğim marka, Pediped... Ortopedia'da tercih ediliyor ama ben modellerini sevmedim. Ben Dora'ya seçmek için bakarken annem tabi ki yine bayramlık giysi ve uygun Pedipedleri alıp geldi. Bayramlıklar zaten hep anneanneden, Dora'nın da, Arda'nın da...

 

Henüz sadece tutunarak ayağa kalktığı ve yine tutunarak sıralayabildiği için evde ayakkabı giydirmiyorum ama hızlı ilerliyor, 1-2 hafta da bu seviyeye geldi, sanırım yaşına ulaşmadan yürümeye başlayacak. Kışa girdiğimiz için de ayakkabılar daha da önem kazanacak. Bir süre sadece ilk adım ayakkabısı giyecek, evde. Dış mekanda yürümeye başladığında daha sert tabanlı ayakkabılara geçebiliriz ama henüz zamanımız var. Zamanımız geldiğinde de güneşli günleri beklemek zorunda kalacağız sanırım.

İlk yıl gerçekten mucize gibi. Yattığı yerde kıpırdayamayan minik kuş kısacık bir sürede ne kadar aşama kaydetti. Onun gelişimini izlemek hem çok büyük keyif veriyor hem de bu kadar hızlı büyümesi endişelendiriyor. Yetersizlik hissi yaratıyor. Sanırım yavaş yavaş klasik bir "anne" oluyorum...

Çocuklarda ayak sağlığı

Anneler minik yavrularının dişleri, gözleri ve sağlıkları için her şeyleri için ilgilenir ve endişeler duyar. Bunlardan biri de onu bir ömür boyu taşıyacak olan ayaklarıdır. Her hastalıkta olduğu gibi ayak hastalıkları da orijini doğum veya erken çocukluk dönemine aittir. Çocuk hekimi ve ortopedistin konsultasyonu ile bu problemler aşılabilir.

Ayak 26 kemikten oluşan kemik, ligament, kas, damar ve sinirlerin arasında yer alan komplike bir vücut parçasıdır. Bebeklerin yumuşak ve tamamlanmamış olan iskelet yapılarından dolayı anormal basınçlar ilerde deformitelere neden olabilir.
Çocukların ayakları ilk yıl içinde hızlı büyür ve nerede ise erişkin boyunun yarısına erişir. Bu durum ilk yaşın önemini açıklar.

Bebeklerin ayaklarının sağlıklı gelişmesi için yalın ayak ve çorapla yürümesi gerekir. Bebeklerin ayakları anormal bir basınçla karşılaştığında şekil bozukluklarına uğrayacak kadar esnektir. Bu yüzden onları iyi takip etmek önemlidir. Öncelikle bebeklerin ayakları serbest olmalı ve rahatlıkla hareket edebilmelidir, çünkü hareket sayesinde bacaklar güçlenir ve ilk adımı atmaya hazır hale gelir. İlk adımdan sonra mutlaka ayakkabı giymesine gerek yoktur. Hatta yalın ayak ve çorapla yürümesi, ayak kaslarının normal gelişmesi açısından daha yararlıdır. Birkaç hafta bu şekilde yürüdükten sonra çocuğa ayakkabı alabilir. Alınacak ayakkabının ayak sağlığı açısından uygun olmasına dikkat edilmelidir.
Ayak sorunları iki farklı kategoriye ayrılabilir. Çocukların yüzde 60-70’inde hafif düztabanlık ve içe basma sorunu gözleniyor. Bu durum, hastalık olarak görülmüyor. İkinci grup, doğuştan çarpık ayak denilen rahatsızlık. Bu bebekler, ayakları içe dönük olarak doğar. Erken yaşlarda alçıyla tedaviye başlanması gerekiyor. Bebeklerin büyük kısmında üç yaşına kadar düztabanlık görülebilir. Çocuğun ayağını basarken düz, otururken veya parmak uçlarındayken normal, ayak içi girintisinin görülmesi durumunda esnek düztabanlıktan bahsedebiliriz. Esnek düztabanlık, zaman içinde cerrahi müdahale veya tedaviye ihtiyaç duymadan düzelir. Ancak, ergenlik dönemine kadar devam ederse ayak tabanında ağrı oluşmaya başlar. Bütün bebeklerde o, tombik sevimli ayaklar düztaban gibi görünür. Çünkü ayak tabanındaki kavisin gelişmesi için yürümesi ve buradaki kasların çalışması gerekmektedir. Ayrıca bu bölgedeki yağ yastıkçıkları da ayak tabanına düz bir görünüm verir. Bebek büyüyüp yürüdükçe, ayak tabanı normal kavisine ulaşacaktır.

Anneler genellikle 4. ya da 5. aydan sonra yumuşak kalıplı ayakkabıları bebeklerinin ayağının üşümemesi için kullanırlar bunun bir zararı yoktur. Gerçek anlamda çocuk 9. ve 10. aylarda destekle ayakta durmaya başlayınca ve ilk adımlarını desteksiz atmaya başladığında muhtemelen 12. ve 15. aylar arasında ayakkabı kullanımı başlar. Ortopedi doktoruna ya da çocuk doktorlarına danışım ayakkabı seçiminde ailelerin hatalı seçim yapmasına engel olacaktır.

0 -6 ay, 6-12 ay ve 1-2 yaş için ayakkabı kullanımında en önemli unsur ayağını sıkmayacak bir ayakkabı seçimidir. Bebekler ayakkabı sıktığı zaman şikâyetlerini ağlama ve huzursuzluk ile ifade ederler. Kimi zaman poliklinik çalışmalarımız esnasında ayakkabı seçiminin düzeltilmesi sonrası uykuları ve yemesi düzene giren bebek ve çocuklarımız olmuştur. Ayakkabının altının kaymasını engelleyici özelliğinin olmasına dikkat edilmelidir. Ayakkabıların ayağın havalanması için gerekli özelliğe sahip olması önemli çünkü bebek ve çocukların ayaklarında terleme ve nem fazla olmaktadır. 12. aydan sonra tabanın iç tarafının yani tıp dilinde medial arkın desteklendiği ayakkabılar seçilmelidir.

Ortopedik ayakkabı ayakta mevcut olan deformiteye göre özel olarak yapılan ayakkabıdır. Her çocuk için gerekli değildir. İhtiyacı olmayan çocuklara ortopedi doktorları tarafından önerilmeyen (genellikle aileye yapılan çevre baskısı sonrası) özel yapım ayakkabı yada botların kullanımı çocuklarda hem fizyolojik hem de psikolojik problem yaratabilir. Ortopedik ayakkabı için çocuğun ayak ölçümlerinin alınması ve planlamanın yapılması gereklidir.
Çocuğun bir ortopedi ve travmatoloji uzmanı tarafından değerlendirilmesi sonrası ayak yapısına göre taban özelliği olan ayakkabı seçilmelidir. Aileler çocuklarına ayakkabı alırken en iyisinin olmasını isterler yalnız çocuk için en iyi ayakkabı en pahalı ve marka ayakkabı değildir. Bunun seçiminde doktor yardımı gereklidir.

Çocukların ayak gelişimi kemik büyüme süresince devam eder. Yanlış ayakkabı ayak ağrısı yanında ayağın kemik yapısı üzerine olumsuz etki yaparak anatomik yani yapısal problemlere neden olabilir. Düzgün basılmadığı için anatomik yük dağılımı bozulacağından diz, kalça ve bel problemleri yaratabilir.

Çocukların ayakları çok hızlı büyüdüğü için genellikle bir numara büyük ayakkabılar tercih edilir. Bu doğru bir davranış değil ama sağlık açısından önemli bir olumsuzluk yaratmayacaktır. Günümüz ekonomik şartlarını da göz önünde tutarsak ailelerinin bu seçimini saygı göstermeliyiz. Sonuçta bir çocuğun aynı ayakkabıyı kullanma süresinin 6 ay ile 1 yıl arasında değiştiğini düşünürsek doktor kontrolünden çıkmadığı sürece problem yaşanmayacaktır.

Düztabana sahip olan çocuklar için ayakkabı tabanının iç tarafı destekli ayakkabı seçilmeli bu da anne ve baba tarafından mağazada ayakkabı alırken kontrol edilebilir. Düztabanlık ayak iç tarafındaki çukurluğun kaybolmasıdır ve basarken daha belirginleşir, sıklıkla çocukların ayakkabı topuklarının deforme olması ile fark edilir. Bu sebepten aile tarafından fark edilemeyebileceği için mutlaka hekime danışılmalıdır.
Ayakkabılar hava alabilmelidir. Özellikle ayağı terleyen çocuklar için gereklidir. Aksi takdirde ciltte mantar enfeksiyonu nedeni olabilir. Çok sert tabanlı ayakkabılar tabanda ağrı ve şişme yapabilir. Dar burunlu ayakkabılar tırnak batması nedeni olabilir. Ayağa uygun olmayan ayakkabı çocuğun günlük aktivitelerini kısıtlayacağı için bedensel gelişimini olumsuz etkiler. Ağrılı bir ayak huzursuz çocuk demektir. Evde terlik meselesine gelince yine tabanında iç bölümü destekli terlikler tercih sebebidir. Fakat çocuğu olanlar bilir evde çocuğa terlik giydirmek çok zor bir iştir. Bu sebeple evde yanlış terlik yerine altı kaymayan çorap ile hiç olmazsa zarar vermeyecektir.

Yürüme kabiliyetini etkileyen bazı faktörler vardır. Anne babalar, bazen bebeğin yürümesini kolaylaştıracağına inanarak, bazen de onun hoşça vakit geçirip eğlenmesi için yürüteç alıyorlar. Gerçekten de bebekler, yürüteçte hoş zaman geçirebilirler fakat doktorların bunu onaylamamasının da önemli sebepleri var. Yürütecin, sanılanın aksine yürümeyi kolaylaştırıcı değil engelleyici etkisi vardır. Çünkü kolayca hareket kabiliyeti kazanan bebek, çaba harcamaya gerek duymayacak, yürüme denemelerinden vazgeçebilecektir. Üstelik yürüteçte yürüme için özellikle önemli olan kalça ve üst bacak kasları değil, alt bacak kasları çalışmaktadır. Bebeğin takılıp düşme, önceden ulaşamadığı tehlikelere ulaşma riskini de göz ardı etmemek gerekir. Bebeğin emeklemesi, yerde yuvarlanması onun gelişimi açısından daha yararlıdır. Hazır olduğunda nasılsa yürüyecektir.